Jerasaun Tuan Tenke Husik Kultura Diak Ba Jerasaun Foun, Hodi kaer Tutan ba Oin

“Uluk dehan hakarak sai opozisaun ne’ebe konstruktivu, ida ne’e dehan politika de má fé e asaltu poder”. Branco

Situasaun politika ne’ebe sei lao hela, halo povu barak mak hamosu espekulasaun no preokupasaun ba situasaun refere. Dala barak povu sira iha baze sente katak bainhira los politiku nain sira bele resolve situasaun ida ne’e, tanba povu lakoho atu moris tan iha risku nia laran.

Iha uma fukun Parlamentu Nasional ba jornalista sira, Prezidente Bankada Fretilin, Francisco Branco hateten relasiona ho kartun destituisaun ne’ebe hatoo hosi bankada opozisaun sira ba Prezidente Parlamentu. Branco hateten opozisaun sira laiha razaun hodi halo plenaria tanba norma ida ne’ebe halao tiha ona iha PN, bainhira atvidades hotu para no focus ba proposta orsamentu retifikativu, kuandu governu apresenta ba parlamentu. Bazea ba regra ida ne’e Prezidente hatan tiha ona no sei ajenda iha tempu propriadu. Branco hateten hakarak ka lakohi asaltu de poder ne’e iha, ne’e sai provas no hatudu duni.

“Politika de má fé iha duni, ita labele subar, tanba mundu ohin loron ne’e, mundu globalizadu, ita nia deklarasaun sira ne’e ema akompanna. Tanba sa mak akontese buat sira hanesan ne’e, tanba surat ‘cinta’ sira ne’e mak la hatan malu, ne’e mak lori konsekuensia empase politika sira hanesan ne’e, hau hanoin ida ne’e la los”, hateten Branco.

Branco informa liutan katak iha tempu ida ne’ebe, nasaun Timor-Leste, sei tama iha tranzisaun jerasional. Jerasaun antigu sei entrega ba jerasaun foun, hakarak ka lakohi tinan 2022 tempu jerasaun foun nian. Kultura saida mak ita sei husik hela ba jerasaun foun? Kultura ida fila kotuk ba malu? kultura ida ne’ebe vingansa nian? kultura ida ne’ebe lakohi dialogu ba malu? labele husik hahalok sira ne’e ba jerasaun foun. Jerasaun tuan tenke husik kultura diak ba jerasaun foun kaer tutan ba oin, atu nune’e nasaun ne’e moris ba oin tinan atus ba atus, iha dezenvolvimentu ne’ebe diak no sustentavel. Demokrasia pluralismu ne’ebe ita nia definisaun iha Konstituisaun lao ba oin ho diak.

“Nusa mak la firmi ho sira nia deklarasaun sai opozisaun konstruktivu no edukativu maibe agora hakarak hadau fali poder. Uluk dehan hakarak sai opozisaun ne’ebe konstruktivu, ida ne’e dehan politika de má fé e asaltu poder. Povu mos loron-loron akompanna katak iha tempu ida ne’e povu sira bazea hotu koalia Konstituisaun”, hateten Branco

Iha parte sorin, Komunidade Florindo do Santos (37) hela Bairo Pitte  konfesa ba TAFARA.TL katak, durante ne’e akomponna iha media, konflitu entre politiku nain sira sae manas hela deit, sedauk iha solusaun.

“Ami dala barak hare situasaun ida ne’e halo ulun moras fali, nusa mak la tur no koalia ba malu, aban rona ida ne’e, bainru fali rona buat seluk. Solusaun ne’eb bainhira los mak bele hetan. Ami preokupa ho kondisaun agora, se la resolve no mosu krizi impact ne’e ba ami kiik. Povu fo fiar ona ba partidu ida ne’ebe manan, husik sira ukun lai, se sira ukun la diak mai partidu sira lakon fo kritika fali”, konfesa Florindo.

@tafara.tl