PR Lú Olo garante sei la foti desizaun ne’ebé fó todan ba povu

Prezidenti Repúblika (PR), Francisco Guterres Lú Olo garante sei la foti desizaun polítiku ne’ebé fó todan ba povu.

Prezidenti Repúblika(PR) hato’o mensajen ne’e, iha bainhira hala’o enkontru ho sosiedade sivíl sira hanesan, NGO Belun, Pradet, AJAR, ema ho defisiente, Lao Hamutuk, Rede Feto, reprezentetante agrikultura Munisípiu Liquiça iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Díli, Segunda (4/12).

“Nu’udar Prezidenti ha’u sei ho esforsu tomak atu la foti desizaun ne’ebé la fó todan ba povu ida ne’e, tanba povu ne’e terus dala barak ona,” hateten Xefi Estadu wainhira halo diálogu ho sosiedade sivíl sira.

PR hatutan, maski oras ne’e dadaun iha situasaun krize nia laran, maibé iha nafatin konfiansa sei iha solusaun ba problema hotu atu bele fó fali konfiansa ba povu.

“Ha’u fiar katak problema hotu sei iha solusaun, Timor Leste labele kontinua ho situasaun ida ne’e, Timor Leste iha ninia problema no tenki hetan nia solusaun ba nia problema rasik. Problema involve ita hotu maibé partikularmente polítiku sira. Polítiku sira komo halo parte ba problema, naturalmente sira mak tenki hola parte ba solusaun problema  polítik nian. Para bele fó esperansa no fiar fali ba ita nia povu, maibé buat ha’u husik hela apresu bo’ot ba ita boot sira ne’ebé reprezenta organizaun oi-oin, maka ita nia povu kuaze ninia maturidade polítika  kada loron ida metin ba bebeik,” Xefi Estadu ne’e afirma.

“Ha’u konklui de’it ho polítiku sira katak, dalan ba ita atu koalia ne’e di’ak, maibé Prezidenti Repúblika, ha’u rasik hateten ba sira, kestaun ne’e mak ida ne’e, atu tau mutin, mutin loos, metan-metan loos kedas iha meza leten, ne’e para ita diskuti ba loos mai loos ho nia argumentasaun sira para ita bele rezolve problema ida ne’e,” Xefi Estadu ne’e afirma.

Lú Olo hateten tan, atu solusiona krize polítika iha rai laran, bele liuhusi dalan polítika no jurídika ninian no tuir lei ne’ebé vigora iha rai ne’e. No Timoroan hotu mak tenki sai fatores ba desizaun hodi hetan solusaun ba problema iha rai laran.

“Dalan mak sei la’o tuir nafatin konstituisaun ho lei sira, ita tenki aplika saida mak iha ne’ebá, ha’u mós dehan ba polítiku sira katak, lei ema hotu-hotu bele hatene maibé tuir perspetiva ida-idak nian ita sei la hetan solusaun ida. Importante liu mak ita halo interpretasaun ba lei sira ne’e hotu husi lifuan sira, artigu ida ba artigu seluk, liga ba prinsípiu no valor sira hotu para ita bele hasai konkluzaun ida, katak lejisladór ninia pensamentu mak hanesan ne’e no lei ida ne’e nia sentidu rasik mak ida ne’e para ita bele hetan solusaun. Iha interpretasaun oi-oin konaba konstituisaun, maibé ha’u mós lakohi tama iha interpretasaun sira oi-oin, ne’ebé ha’u nia interpretasaun ba loron ikus ne’ebé karik ba to’o iha ne’ebá para hola desizaun, klaru ke ha’u tenki fundamentu ho razaun konstituisionais,”PR hateten.

Alénde ne’e, reprezentante sosiedade sivíl hanesan mós Prezidenti Agrikultura Munisípiu Liquiça, Madalena Bidau Soares Kasian, preokupa ho polítiku nain sira, tanba seidauk iha unidade hodi forma governu ida ne’ebé metin atu  garante povu bele servisu ho hakmatek.

“Ami halo servisu ho laran kman tebes maibé sente la seguru, tanba ami rona buat oi-oin halo ami laran moras, agora situasaun ne’e halo ami la hakmatek no sente laran moras, tanba governu la hamriik metin tan, hanesan ai ida karik hamriik metin atu ami povu iha área rurál bele sadere hodi bele haree ami nia moris, liu-liu konaba dezenvolvimentu ne’ebé hanoin atu halo ba rai ne’e buras, katak ukun rasik-an tenki halo nasaun ne’e buras. Maibé ami rona mai nakdoko bei-beik, ami sente hanesan tuur iha tasi leten mak ne’e ami la hatene, ami konsidera na’in ulun sira ne’ebé mak kaer governu seidauk desidi ho loloos ita nia governu hamriik ne’e iha rai leten, maibé iha fali tasi leten lor-loron nakdoko halo ami mós sente la hakmatek, ne’e mak ami hakarak”, Madalena Bidau Soares Kasian,

Tanba ne’e, sira nafatin husu ba lider partidu polítiku hotu, atu iha laran kman atu iha unidade hodi halo servisu la’o di’ak hodi harii governu ne’ebé metin atu haree ba povu nia moris.

“Tuur hamutuk fó laran ba malu para halo ami povu labele hakfodak bei-beik, povu tau konfiansa ba governu maibé to’o agora governu sei nakdoko nafatin, tur nafatin iha tasi leten hanesan ai-kakeu baku ba baku mai, lahatene atu ba tohar loos iha ne’ebé, halo ami sente nakdoko. Keta haluha povu barak ninia mate, halo governu di’ak ba, polítika aas liu habadak oituan, polítika resin liu hamenus oituan, para hanoin povu nia mate no moris tenki barak liu, hakarak Timor ida ne’e ukun-an ona no dezenvolvimentu tenki la’o di’ak. Lakohi sabraut hela de’it halo povu pániku bebeik ami lakohi.

Antes ne’e Prezidenti Repúblika mós konvida Irarkia Igreja Katólika hodi husu opiniaun konaba krize polítika iha rai laran no Igreja husu atu Prezidenti foti desizaun ne’ebé lori hakmatek ba povu.

@gmntv.tl