CNRT konsidera, Alegasaun kona-ba dívida billaun US$1.6, Propaganda polítika falsu

Bankada opozisaun CNRT, konsidera alegasaun ne’ebé hateten katak, Governu anterior halo dívidas ba Estadu Timor Leste ho montante US$ 1.6 bilaun ne’e, propaganda polítika falsu ida, hodi hafoer CNRT nia naran.

Tuir komunikadu imprensa husi bankada CNRT, Domingu (29/10) hateten katak, partidu balun hahú lori alegasaun falsu atu halo propaganda hodi hafo’er Governu anterior nia imajen liu hosi propaganda falsu no baratu katak Governu anterior halo dívida billaun $1.6 husi tinan 2007-2017.

“Alegasaun ida ne’e falsu tanba atu koali dívida ita tenki kompriende uluk lai definisaun dívida. Dívida katak, servisu halo ona maibé ita seidauk selu no Governu empresta ema nia osan. Nune’e dívida fahe ba kategoria rua, dívida finanseira ou externa, maka dívida externa ne’ebé Governu halo ho organizasoens finanseiru internasional, no dívida naun-finanseira mak, servisu ne’ebé halo ona (projetos infraestruturas no fornesimentus) maibé Governu seidauk selu,” katak komunikadu imprensa ne’e.

Komunikadu imprensa ne’e esplika, dívida externa ne’ebé oras ne’e Timor-Leste iha hamutuk millaun US$321. Dívida ne’e mai husi impréstimu atu finansia projetu estrada hanesan ligasaun Tibar-Liquica, Manatuto-Natarbora, Dili-Lautem, no Dili-Ainaro, ne’ebé povo hahu utiliza dadaun ona.

Governu anterior deside atu foti impréstimu husi Banku Mundial, ADB, JICA, no China Exim Bank ho razaun, sira hanesan,  tanba funan husi impréstimu ne’e ki’ik liu kompara ho funan ne’ebé Timor-Leste hetan liu husi investimentu fundu petrolíferu nian,  impréstimu ne’ebé Governu anterior foti la’ós atu konsume ka uza atu selu saláriu ka pensaun, maibé impréstimu ne’e uza hodi investe iha infra-estrutura liu-liu iha estrada ne’ebé liga kapitál ba iha munisipiu sira, nune’e estimula dezenvolvimentu socio-económicu.

“Governu mós hetan asistensia teknika husi imprestador sira, nune’e asegura kualidade obras nune’e ita mós bele aprende hodi eleva ita nia kapasidade, no Timor-Leste mós dezenvolve dadaun nia istória kreditu, ne’ebe sei sai referensia atu hetan kreditu baratu iha futuru,” relata komunikadu imprensa ne’e.

Bankada CNRT esplika iha komunikadu imprensa ne’e katak, Governu anterior halo kálklu atu nune’e dívida ne’ebé Governu halo labele bo’ot liu fali kapasidade Estadu nian atu selu iha futuru.

Nune’e maka dívida sira ne’e sei la fó risku ba jerasaun tuir mai. Iha tinan 2008 Governu halo alterasaun ba lei fundus petrolíferu nian hodi loke dalan ba investimentu ne’ebé to’o iha Julhu 2017 Timor-Leste hetan ona retornu hamutuk Billaun US$4.3 (iha 2017 deit, to’o iha fulan Julhu returnu hamutuk $1.1bilaun).

Komunikadu  imprensa ne’e haktuir, husi investimentu fundu petrolíferu nian, ida ne’e signifika katak, Governu prepara osan atu bele selu tusan sira ne’e sein prejudika fundu petrolíferu ne’e rasik.  Enkuantu partidu ne’ebé oras ne’e halo propaganda falsu ne’e rasik maka uluk vota kontra alterasaun lei fundu petrolíferu nian ne’ebé loke dalan ba investimentu fundu petrolíferu nian.

“Kona-ba dívida husi projetu infrastrutura nian, Governu anterior hatama iha orsamentu ratifikativu iha 2016 hodi selu dívida hirak ne’e. Projetu balun selu ona no balun seidauk selu hotu tanba pagamentu ba projetu infra-estrutura sira ne’e tenki halo bazeia ba progresu implementasaun projetu nian. Partidu balun halo alegasaun katak dívida infrastrutura ne’e nia montante billaun $1.6, ne’e informasaun falsu tanba bazeia ba dadus ne’ebé Governu iha katak dívida nia montante la to’o billiaun $1.6,” katak komunikadu imprensa ne’e.

CNRT mós rezeita katak, definisaun kona-ba dívida ne’e rasik mós laloos, tanba bainhira Governu asina projetu bo’ot ruma ho natureza pluri-anuais, mak valor projetu ne’e konsidera hanesan dívida. Ezemplu ida maka projetu Suai Supply Base nia valor kontratu millaun $700 ne’e konsidera hanesan dívida. Nee la los tamba pagamentu ba projetu ida ne’e sei halo bazeia ba progresu implementasaun projetu ne’e rasik.

“Nunee iha sistem finanseira valor kontrato nudar obrigadaun ou obligation laos divida. Divida katak ema halo ona servisu no ita seidauk selu. Alegasaun ida ne’e atu hatudu de’it katak dala ruma maske servisu kleur ona iha Parlamentu Nasionál maibé membru parlamentu balun seidauk domina didi’ak sistema finanseira ne’ebé aplika iha ita nia rain hodi buka dalan atu politiza kualkér situasaun atu diskredita Governu. Tanba ne’e husu ba públiku atu buka hatene informasaun husi parte kompetente hodi halo cross check antes atu fiar alegasaun falsu ne’ebé la bazeia ba faktu,” katak Komunikadu ne’e.

Deklarasaun bankada CNRT nian ne’e, hodi hatan kona ba deklarasaun FRETILIN nian ne’ebé hato’o iha plenária Parlamentu Nasionál foin lalais ne’e katak, Governu anterior halo ona dívidas hamutuk US$ 1.6 biloens.

*gmntv.tl