Branco: Drama Iha Uma Fukun Nakonu ho Viganza Politika

Rezulatadu hosi apresentasaun programa VII Governu Konstituisional ne’ebe iha loron dahat nian hetan rejeita hosi Parlamentu, liu-liu hosi bankada tolu (CNRT, PLP no KHUNTO ho total votus 35 afavor no kontra 30 hosi bankada koligasaun PD no Fretilin no abstensaun 0.

Liu hosi stamentu bankada KHUNTPO iha plenaria katak ho interese nasional mak bele halo buat hotu, ne’e duni hosi partidu KHUNTO hahu hosi inisiu to ohin loron la konkorda ho programa ida ne’e.

“KHUNTO tau nafatin interese nasional hodi serbi ba povu no ba nasaun nian future, tanba jerasaun foun presija tebes atu estuda no kaderniza ami ba nain ulun ne’ebe autor ba nasaun ida ne’e. Maibe realidade KHUNTO hare programa ida ne’e, depois ami halo leitura buat hotu lao diak, maibe KHUNTO hakarak ezizi katak buat hotu tenke bazea ba Konstituisional no Lei inan. Hau hare ba demokrasia ida ne’e, ita la dun valorize, ami defende makas ba demokrasia no tau as nafatin”, hateten Xefe Bankada KHUNTO.

Hosi parte bankada PLP, deputada Lita Sarmento hateten katak PLP aprezenta mosaun de rejisaun tanba hanesan pais ida demokratiku, atu garante estabilidade governativa presiza iha governu ida maioritariu, tanba regras demokrasia ne’ebe aprende hosi maun boot sira diferensias de ideas, ne’e mak esensia lolos hosi demokrasia.

“Povu doben sira hotu ami hatene katak imi presiza bee moos, estrada, ahi, edukasaun, aimoruk no seluktan. Atu realiza ida ne’e, ita presiza governu ida ne’ebe forte, iha legitimidade atu responde ba imi nia nesesidade sira ne’e. Ita hotu iha ne’e ultrapasa ona kondisan psikologikas atu veabiliza governu ida mais lejitimu no iha integridade maibe prosesu ne’ebe ita liu tiha ona, la kondisiona ita atu viabilzia idealismu, seraque tanba deit programa ne’ebe diak, ita atu sakrifika Konstituisaun, entaun ita kria ona pesidensia, hodi halo inkomprimentu ba Konstituisaun, ami hakarak akresenta katak programa ne’e la pasa”, esplika Lita Sarmento.

Hosi Prezidente Bankada CNRT, Arão Noe hateten katak saida mak ami halo laos atu buka poder, halao deit knaar tuir Konstituisaun haruka. Mosaun ne’e aprezenta bazea ba Konstituisaun no bazea ba regimentu artigu 13 numeru 1, tanba ne’e mak mosaun ne’e iha fatin no tuir Konstituisaun haruka, laso viola no kontra Konstituisaun.

“Iha karta ne’e hatete katak ita hotu hakruk no kumpri Lei inan, hau ohin akompanna no rona karta hosi jerasaun patriota sira katak ita hotu lao tuir Konstituisaun. Depois diskusaun programa governu, bele husu mosaun de konfiansa, ne’e klaru iha Konstituisaun no laos buat ne’ebe hamosu foun no laos inventa. Hanesan iha mosaun ne’e hateten, governu ne’e laos inkonstituisional, desde inisiu kedas governu ne’e Konstituisional tuir 106 no artigu 85 alinea D. mais apresiasaun programa iha mosaun de reajisaun no konfiansa”, esplika Arão.

Hosi Prezidente Bankada Fretilin, Francisco Branco hateten katak, Drama ne’ebe akontese iha uma fukun remata ona ba ida ne’e. Drama ne’ebe nakonu ho viganza politika. Ita nia estadu sedauk metin no sei falla hela. Hanesan jerasaun tuan ne’ebe tur iha uma fukun ida ne’e, hau triste tebes tanba nakonu ho viganza politika deit. Ita presiza iha opizsaun ne’ebe edukativa, hodi nune’e bele hanorin ita nia jerasaun tuir mai, katak ita labele tau viganza maka baze ba ita nia politika.

“Ita labele tau politika mak boot liu interese estadu nian, laos hakarak kadera maibe ita tenek husik buat diak ruma ba nasaun no jerasaun tuir mai. Fila fali ba konsensia kompatriota sira ne’ebe hetan mandate hosi povu atu halo asaltu ba poder ida ne’e, hanoin didiak ba konsekuensia sira ne’ebe ita agora tenta atu halao. Povu sira tenke hakmatek nafatin, tanba ho hakmatek mak ita bele lori nasaun ne’e ba oin”, hateten Branco.

Iha parte Partidu Demokratiku ne’ebe hetan kadera hitu, Deputada Teresa, iha uma fukun, 19/10 hateten katak nudar partidu jerasaun foun, hanoin katak bele aprende buat ruma hosi jerasaun tuan sira. Ami nain hitu tur iha ne’e, ami bele garantia demokrasia ne’ebe lolos. Hau la hatene ita jerasaun foun iha ne’e ita sei aprezenta ezemplu saida ba jovens sira, hau fiar sira sei husu responsabilidade ba ita idak-idak.

“PD mai ho nia prinsipiu nafatin Ba o Timor Maubere oan Prontu atu Serbi sem rezerva, la husu buat ida no sem kondisaun mos. Bainhira hakarak hakuak, ami fo an ami nian hodi hakuak, bainhira hakarak tebe sai ami ami prontu simu, maibe nafatin fo garantia ba estabilidade nasaun ida ne’e no PD hatudu ona nia fuan boot”, hateten Teresa .

*tafara.tl