Opozisaun Sei La-Retira Mosaun Sensura

Opozisaun liuhosi deputadu bankada Partidu Libertasaun Populár (PLP), Mericio Akara, husu governu atu labele obriga opozisaun sira hodi retira mosaun sensura tanba instituisaun Estadu ko’alia kona-ba separasaun poder.

“Instituisaun Estadu ko’alia kona-ba prinsípiu separasaun poder iha artigu 69, signifika ema labele obriga no interven ema seluk tanba Parlamentu Nasionál (PN) mak hahoris governu, nune’e governu labele mai muda fali ajenda parlamentu nian”, dehan Akara ba ajénsia Tatoli iha PN, kuarta (6/12).

Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (K-RDTL), artigu 69 ko’alia kona-ba prinsípiu sepasaun poder katak órgaun soberania sira iha relasaun ba malu no bainhira hala’o kna’ar tenke tuir prinsípiu separasaun no interdependénsia kbiit nian ne’ebé iha lei inan nia laran.

Opozisaun hato’o mosaun sensura tanba iha loron 30 nian laran governu la submete programa daruak nian mai PN.

“Mosaun sensura akontese tanba iha loron 30 governu la lori programa governu mai PN no to’o ikus opozisaun avansa ho mosaun sensura no agora tempu ona atu ajenda hodi diskute iha plenária”, haktuir.

Nune’e Prezidente PN, Aniceto Guterres, tenke ajenda lalais mosaun sensura atu diskute hafoin hatene rezultadu diskusaun liu eh la’e.

Enkuantu, mosaun sensura iha ona meza parlamentu no PPN admite ona no nia mak asume responsabilidade atu tau ajenda tanba parlamentu mak soberanu hodi deside buat hotu.

“Ha’u la hanoin seluk, klaru katak governu labele interven ajenda PN no ida-idak tenke la’o nia regra sira, nune’e parlamentu servisu tuir prosedimentu”, afirma nia.

Akara hatutan órgaun Estadu seluk labele mai obriga PN atu retira mosaun sensura, parlamentu hala’o kna’ar tuir de’it konstituisaun no tuir ajenda internál parlamentu nian tanba parlamentu nunka interven enkontru Konsellu Ministru.

AMP la’os beik atu aprezenta mosaun sensura maibé halo análiza legál, análiza polítika, risku, benefisiu mak foin hatama.

Opozisaun iha alvu polítika mak desizaun hotu tenke tuir konstituisaun atu garante estabilidade governativa, signifika minoria tenke sumbmete ba maioria la’ós maioria mak submete fali ba minoria.

Iha fatin hanesan, Prezidente Bankada Klibur Haburas Unidade Nasionál Timor Oan (KHUNTO), Luis Roberto, hatutan opozisaun sira sei la dada fali mosaun sensura hafoin governu mai aprezenta programa daruak iha PN.

“Ami la iha ona tempu atu ko’alia kona-ba programa maibé ami bazeia nafatin rekursu no mosaun sensura no karta ne’ebé hatama ona parlamentu atu bele hola konsiderasaun atu tau iha ajenda”, afirma.

Deputadu bankada Kongresu Nasionál Rekonstrusaun Timor (CNRT-sigla portugés), Dionisio Babo Soares, haktuir interpretasaun konstituisaun tuir Manuel Tilman katak ema interpreta lei tuir analojia signifika ne’e la’os norma maibé konsensu presendente ne’ebé akontese iha sisstema legál Timor-Leste.

“Dr. Manuel Tilman sira mak uluk asina konstituisaun RDTL iha loron 30 nia laran governu tenke mai aprezenta programa governu maibé tuir interpretasaun analojia ne’e la loos”, haktuir.

Tuir nia mosaun sensura ne’ebé hato’o ne’e lejítimu no PPN, Aniceto Guterres simu ona no hein halo ajendamentu.

Entretantu, Primeiru Ministru, Marí Alkatiri, hatete governu sei la halo submisaun programa ba PN, enkuantu opozisaun sira la retira mosaun sensura.

“Kuandu opozisaun sira retira ona mosaun sensura, entaun ami sei submete programa ba Parlamentu Nasionál (PN)”, dehan PM ba jornalista sira hafoin hala’o vizita dahuluk ba Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN) iha Fatuhada, tersa (5/12).

@tatoli.tl