PN eziji PJR-PNTL investiga superior MAP “Hong Long rejista legal iha SERVE”

Kazu kompañia Hong Long ne’ebé kaer ikan tubaraun, Parlamentu Nasionál (PN), eziji ba Prokurador Jeral Repúblika (PJR) no Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL), atu investiga superior sira iha Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP), tanba iha indisius katak, superior balu halo manobra iha kontratu ne’e.

Xefi bankada CNRT, Arão Noe, hateten, kazu kompañia Hong Long ne’e, asuntu ida ne’ebé importante atu fó atensaun maka’as.

“Agora kompañia Hong Long kaer ona ikan tubaraun  225 toneladas, ha’u hein katak Governu aplika sansaun ne’e, la’os US$ 500 fali ona, maibé tenki bo’ot liu ida ne’e. iha indisius superior balu involve iha kazu ida ne’e, maibé ha’u lakohi temi naran, ha’u husu ba polisia ho Prokurador Jeral Repúblika atu halo investigasaun, la’os de’it ba kompañia ne’e, maibé ba ninia kontratu atu hatene prosedimentu legal ba kontratu ne’e, los ka la’e,” katak Arão Noe, ba jornalista sira iha PN, Tersa (03/10).

Nia haktuir, kazu ida ne’e bele iha sansaun disiplinar ba superior sira ne’ebé mak asina ona kontratu ne’e, em nome Estadu Timor Leste nia naran, tanba ne’e prejudika Estadu, no sansaun ba kompañia tanba viola kontratu ne’e rasik.

“Ita fó lisensa ba kompañia atu halo operasaun iha tasi, maibé ita laiha meius atu kontrola, entaun ida ne’e mak fallansu bo’ot ida, tanba ita nunka haree sasan sira ne’ebé bandu labele kaer ne’e, kompañia kumpri ka la’e,” dehan Arão Noe.

Nia hatutan, tuir lolos Governu lalika fó lisensa ba ema husi estranjeiru atu mai foti hotu Timor Leste nia rikusoin sira iha tasi laran.

“Ita la’os kiak demais ona, no presiza foti osan husi fa’an ikan ne’e atu ita bele moris. Ida ne’e dilema ida ba ita, tanba momentu fo-foun akontese nia kaer ikan tubaraun tonelada 40 ne’e, ita fó multa ba nia ne’e US$ 500.

Sasan ne’ebé hakerek iha dekretu lei ne’e hateten katak, ki’ik liu mak US$ 500 ne’e, maibé bo’ot liu mak US$ 500.000. ha’u lahatene tanba razaun saida mak ita aplika multa US$ 500 de’it ba ikan tonelada ida ne’e,” lamenta Arão Noe.

Nia esklarese, ikan tubaraun ne’e iha mundu tomak, kilo ida US$ 600, maibé tanba saida mak kompañia Hong Long halo sala hanesan ne’e, Ministru aplika de’it multa US$ 500.

“Balu servisu iha ne’eba, maibé vistu turista, se kontratu atu mai servisu, halo nusa mak tenki uza fali viza turista, ida ne’e violasaun bo’ot ida,” dehan Arão Noe.

Nia esklarese, se mak fó autorizasaun ba kompañia Hong Long atu hala’o atividade peska ne’e, tuir lolos tenki haree prosediamentu sira ne’e hotu, tanba kompañia Hong Long, seidauk rejistu iha SERVE.

Alende ne’e, deputadu Deometro Amaral  husi bankada PLP hateten, Estadu Timor Leste iha lei ne’ebé vigora hodi halo protesaun kona-ba Timor Leste nia rikusoin sira iha rai maran no iha tasi.

Nia haktuir, tuir lei RDTL artigu 139 hateten, Estadu mak jere rikusoin Timor Leste nian iha tasi no rai maran, ba povu nia moris diak.

“Ita ko’alia kona-ba kontratu ho kompañia Hong Long, maibé Governu fó kontratu peska ba kompañia ne’e. Kompañia Hong Long uza de’it lisensa peska ne’e, hodi halo nia atividade iha tasi,” katak Deometro Amaral.

Nia afirma, tuir Timor Leste nia dekretu lei  lisensiamentu ambiental hateten katak, atividade industria no peska ne’e, kategoria ba atividade sira ne’ebé tenki iha lisensa ambiental.

“Maibé kompañia Hong Long laiha lisensa ambiental, kompañia Hong Long mós la rejistu iha SERVE, maibé nia hala’o tiha ona atividade ne’e. Entaun ida ne’e ita bele dehan, iha infrasaun lubuk ida, infrasaun ba lei no infrasaun ba konteudu diploma ministerial ba ikan espesi protejida sira ne’e,”dehan Deometro.

Tanba ne’e, Deometro eziji ba Ministériu Públiku  atu  halo investigasaun profunda ba kazu ne’e, no Governu tenki foti medidas forte ba kompañia Hong Long.

Alende ne’e, Prezidenti Parlamentu Nasionál, Aniceto Guterres, mós dehan, kazu ne’e meja PN tuir de’it saida mak deputadu sira levanta ona iha plenária.

“Prezidenti Parlamentu laiha opiniaun seluk, agora meja PN marka ona reuniaun ho Ministru Agrikultura no Peska kona ba kazu ida ne’e, loron ida rua tan sei iha plenária kona ba ida ne’e,” informa Aniceto.

Hong Long rejista legal iha SERVE

Kompaña Hong Long Fisheries, Lda,  rejistu nia atividade legalmente iha  SERVE (Serbisu Verifikasaun Emprezarial).

Maske nune’e, Governu liu husi TradeInvest Timor Leste (TITL) seidauk atribui sertifikadu investidor ba Hong Long, maibe kompaña Hong Long bele halao aktividades peskas iha tasi timor tanba legalmente rejista ona iha SERVE no hetan ona dokumentus legal prinsipal tolu atu halao nia aktividades emprezarial iha Timor Leste.

Komunikadi imprensa husi TITL ne’ebe publika iha mídia nasional ne’ebe asina husi Diretor Exekutivu TITL, Arcanjo da Silva, iha loron 28 Setembru 2017, katak, Hong Long legalmente haloa nia atividades emprezarial tanba iha Sertifikadu Rejistu Komersial ho data de emisaun 15/02/2016, iha Autorizasaun ba Ezersisiu Atividades ho data emisaun 29/02/2016, ho mos iha Sertidaun Dividas ho naran Kontribuinte Hong Long Fisheries, Lda, ho TIN no.1242442 ho data emisaun 17/03/2016, husi Ministeriu Finansas.

Supervizora SERVER, Ana Jeánnie Alex, hateten, kompanhia Hong Long rejistu iha SERVE ba lisensa aktividade peskas iha Tasi mane nian.

“SERVE hakarak konfirma ba publiku katak, Kompaña Hong Long Fish Lda, rejistu tiha ona iha SERVER, ne’ebe nia iha ona legalidade wainhira nia haruka personalidade juridika nia hanesan sociedade ida ne’ebe legal perante lei. Koalia kona ba ninia aktividade peskas ne’ebe halo dadauk, ohin loron husi parte SERVE nian, realmente seidauk iha informasaun ka hanesan mos rekomendasaun ida ne’ebe maka haruka husi parte diresaun peskas nian relativamente ho lisensa operasional ne’ebe sira deve ne’e imite ba iha kompaña pertinenti, maibe informasaun ikus iha ona lisensa ne’ebe atribui husi diresaun peska nian,” esplika  Supervizora SERVE Ana Jeánnie Alex ba GMN iha nia kna’ar fatin, Vila Verde, Dili, Tersa (03/10/2017).

Nia informa katak, kompaña Hong Long rejistu ho kapital US$ 10.000, kompostu husi sosio nain rua, ne’ebe rejistu iha loron 15 Fevereiru 2016, validade permanenti.

Husi sorin seluk, Ministru Agrikultura no Peskas (MAP), Estanislau Aleixo  da Silva mos desmente katak, informasaun ne’ebe fo sai ba publiku dehan, Kompaña Hong Long seidauk rejistu ne’e la los.

“Ha’u hakarak klarifika katak, aktividade peskas ne’ebe kompaña Hong Long halo ne’e lagal, sertifikadu investimentu la’os fo arbiru deit, ema ne’ebe hakarak hetan sertifikadu investimentu ne’e para depois bele hetan benefisiu fiskais katak nia bele la selu buat balu kona ba impostu, ema ne’ebe halo investimentu la persiza sertifikadu investimentu,” esklarese Ministru Estanislau.

Kompaña Hong Long ne’ebe akomula ro 15 hodi kaer ikan iha área tasi mane nian ne’e, dadaun ne’e Governu liu husi MAP hapara provijorumente ninia aktividade peskas, tanba komete infrasaun ne’ebe sei iha investigasaun nia laran.

*gmntv.tl