Opozisaun la hakfodak ho eleisaun antesipada “Kahur programa ho OR kontra konstituisaun”

Bankada opozisaun CNRT, PLP no KHUNTO ne’ebé hamahan aan iha Aliansa Maioria Parlamentar (AMP), deklara la hakfodak ho eleisaun antesipada, maibé prosesu hotu tenki la’o tuir konstituisaun.

Nia afirma, bainhira Prezidenti Republika foti desizaun katak, solusaun ikus mak eleisaun antesipada, hot-hotu tenki kumpri desizaun ida ne’e.

“Iha faze por faze molok ita to’o eleisaun antesipada, kompetensia atu deklara eleisaun antesipada ne’e mós kompetensia Prezidenti Repúblika nian, tanba ne’e mak ita hotu hein desizaun husi Prezidenti Repúblika, mas ita hakarak tenki tuir regras konstitusional. La’os dehan, partidu opozisaun tauk atu ba eleisaun antesipada lae, ami nia ezijensia mak ita la’o tuir regra konstitusional,” dehan Arão Noe ba jornalista sira liu husi konferensia imprensa iha Parlamentu Nasionál (PN), Tersa (24/10).

Xefi bankada CNRT, Arão Noe esklarese, kuandu Governu atu lori dokumentu ida ba referendu ho povu, lei la fó dalan. Karta ne’ebé bankada AMP hato’o ona ba Prezidenti Repúblika foin lalais ne’e, hatete klaru tiha ona pozisaun partidu tolu nian.

“Ami esplika klaru oinsa atu antisipa para labele ba eleisaun antesipada, maibé ida ne’e hanesan alternativu ida de’it, la’os ho intensaun atu asalta poder, maibé atu garante de’it sustentabilidade Estadu nian, atu bele kontinua ba oin ho seguru,”dehan nia.

Tanba ne’e, bankada AMP espera katak, lider nasional sira bele hetan konsensu ida atu bankada sira hotu iha Parlamentu bele submete ba.

“Artigu 66 alinea 3 hateten katak, matéria sira ne’ebé atu halo referendu ne’e, la’os kompetensia orgaun soberanu sira nian. La’os atu dezafia maibé atu klarifika de’it saida mak kontempla iha artigu 66 kona ba referendu ,” dehan Arão.

Nia hatutan, kona ba konsensu nasionál entre lider nasional sira, bankada tolu ne’e mós hein hela rezultadu ida ne’e, atu lider nasional sira bele to’o konsensu ida.

“Ami mós hateten ona katak, lider sira bele kontaktu malu atu ko’alia ba malu, bankada nia servisu hanesan ami dehan bebeik katak, kada bankada ezekuta polítika partidu nian, la’os ami halo ami ida-ida nia polítika, tanba ne’e mak depende ba orden husi partidu, ami ezekuta,” dehan Arão.

Alende ne’e, Xefi bankada PLP, Fidelis Magalhães, hateten, depois programa Governu hetan mosaun rejeisaun, Governu iha tempu loron 30 atu haree fila fali programa ne’e no halo mós konsultasaun polítika.

“Argumentu ne’ebé ami levanta, iha vertente rua, ida mak argumentu polítiku no ida iha relasaun direta ho programa ne’e rasik, tanba ami refere mós kona ba kestaun konstitusionalidade, maibé iha dalan atu fó solusaun ba kestaun ida ne’e,”dehan Fidelis.

Tanba ne’e, nia husu ba lider sira iha Governu atu kontinua halo konservasaun polítika atu nune’e fó solusaun konstitusional ida ba dezafiu ne’ebé mak Governu infrenta. Kona ba atividade ne’ebé mak Primeiru Ministru, Mari Alkatiri halo agora dadauk ne’e, bankada AMP seidauk bele fó komentáriu, tanba seidauk iha informasuan ba PN.

“Kona ba referendu, ami kaer ba konstituisaun artigu 66 alinea 3, la fó dalan atu halo referendu kona ba asuntu hirak ne’ebé kabe ba kopentensia eskluziva husi orgaun soberanu sira,” katak Fidelis.

Hatan kona ba, Governu planu ona atu aprezenta programa VII Governu ba dala rua iha PN, kontempla kedas ho Orsamentu Retifikativu (OR), Fidelis magalhães, dehan, programa Governu ho orsamentu ba Governu ne’e la hanesan.

“Rua ne’e ita labele tau hamutuk tiha sai ida de’it, tanba konstituisaun la fó dalan. Kona ba kampaña ne’ebé Primeiru Ministru halo agora dadauk ne’e, ita hein Prezidenti Repúblika mak sei pronunsia tuir konstitusional, to’o ikus atu ba eleisaun antesipada, Prezidenti Repúblika mak sei anunsia ida ne’e,” dehan Fidelis.

Nia afirma, bankada opozisaun tolu ne’e hein hela eleisaun antesipada ne’e, maibé prosesu hotu tenki la’o tuir konstituisaun, tanba Prezidenti Repúblika mak sai guardiaun ba konstituisaun. Nune’e mós Xefi bankada KHUNTO, Luis Roberto hateten, sira bazeia de’it ba konstituisaun artigu 66, alinea 3, tanba ne’e hot-hotu tenki kumpri artigu ida ne’e.

“Agora bankada Governu nian tu’un ona ba iha baze hodi halo referendu iha baze, maibé ha’u nia haree, ita tenki respeita konstituisaun,” katak Luis Roberto da Silva.

Nia hatutan, bankada opozisaun mós hein hela desizaun atu ba eleisaun antesipada, maibé desizaun hotu tenki bazeia ba konstituisaun.

“Ita hotu tenki kumpri lei inan, tanba lei inan mak baze fundamental ida para ita halo buat hotu, ita labele hakat liu lei inan,” dehan Luis Roberto.

*gmntv.tl