Razaun Melio de Jesus hakarak lori PR
Lu-Olo ba TR, tamba hare’e formasaun no posse ba VII Governu
Konstitusional xefi estadu kontra ona Konstituisaun RDTL.
Tambe ne’e antes halo complain
konstitusional ba Tribunal Rekursu (TR), Melio de Jesus sei fo somasaun
ba xefi estadu no karik durante somasaun iha tempu semana rua la hetan
resposta, entaun nia rasik sei halo duni complain konstitusional.
“Nu’udar sidadaun Timoroan hau hakarak
hato’o hau nia somasaun ba PR konaba dekretu ne’ebe nia hasai ho
formasaun VII Governu no nomeasaun PM, iha dalan ba hau sei lori ba iha
Tribunal Rekursu karik PR la responde hau nia somasaun ida ne’e. Hau fo
somasaun ne’e hahu ohin to’o loron hitu, nia (PR) tenke iha obrigasaun
para atu responde nudar hau sidadaun ida tanba konstituisaun fo dalan
iha artigu 48 konstituisaun koalia katak sidadaun hotu-hotu iha direitu
para aprejenta petisaun no kesar mesak-mesak i grupu ba orgaun soberania
sira no autoridade sira seluk atu defende sira nia direitu lei inan lei
oan ba interese ema hotu nian,” dehan Melio de Jesus, akademika
lisensiatura de deretu administrasaun estadu ba THETIMOR-NEWS, Segunda (18/09/2017), iha Street Café, Pateo Shop Kompleks, Dili.
Tuir Melio de Jesus, PR Lu-Olo
indireitamente viola ona konstituisaun RDTL, razaun tanba nia hatene ona
governu ne’e sei monu iha dalan klaran, maibe nia kontinua nafatin fo
tomada de posse.
Artigu 74 hatete katak, Prezidente
Republika mak garantia, estabilidade no unidade nasional instituisaun
demokratiku sira, kuandu nia hatene katak governu ida hamrik sei monu
iha dalan klaran la tuir konstituisaun fo, nia tenke prevene lalais ida
ne’e labele dehan katak nia monu lai mak ita foin harii fali ne’e
labele.
Tuir nia, orgaun soberania nian sira
ne’ebe ejisti iha RDTL hanesan Prezidenti Republika, Parlamentu
Nasional, Governu no Tribunal, sira ne’e hotu-hotu atu implementa
objectivu nasional ne’ebe konsagra iha artigu 6 Konstituisaun RDTL,
ne’ebe tuir lolos PR tenke hare klean liu ba ita nia konstituisaun antes
fo sa’e dekretu prezidente ba nomeiasaun PM no fo posse ba membru
governu tamba governu ne’e sei implementa objectivu nasional.
“Hau hare katak, PR iha conflict the
interest katak PR mai husi partidu FRETILIN, maibe partidu FRETILIN mak
manan eleisaun demokratiku foin lalais halao iha 22 jullu foin dadaun,
kargu ita nia xefe estadu durante assume nudar prezidente partidu mos
durante ne’e ita nunka rona dehan Komite Central FRETILIN mos halo
kongresu extraordinariu ida para atu hili prezidente foun hodi lidera
partidu ne’e, to agora taka hela,” dehan Melio de Jesus.
Tuir nia, konstituisaun RDTL koalia katak, ema hirak ne’ebe kaer knar iha instituisaun estadu labele kaer kargu rua iha funsaun.
“Realidade hatudu momos katak ita nia PR
sei kaer nafatin ida ne’e, nudar PR nudar mos Prezidente partidu
FRETILIN, ita nunka rona katak ita nia PR husik ona kargu nudar
Prezidente FRETILIN,” dehan eis Komandante Operasaun iha Sentru
Formasaun Militar F-FDTL nian ne’e.
Ba formasaun VII Governu ida ne’e bele
hatete katak, sira iha intrese hotu, no PR nia interese partidu mak
bo’ot liu duke interese nasional.
“Ita hare’e katak, iha ita nia lei
konstituisaun RDTL artigu 106 iha farje tolu mak iha, Primeiru; PM
indizitadu, indizita husi partidu primeiru mais votadu ne’e fraje ida
iha ne’eba virgule tan koalia katak ou aliansa maioria parlamentar
ne’ebe iha Parlamentu ne’e fraze segundu terseiru mak, depois PR rona
partidu sira ne’ebe iha asentu parlamentar,” dehan Melio.
Melio de Jesus mos komentariu katak, PR
Lu-Olo mos “planea” ona atu hamosu duni eleisaun antisipada, tamba nia
hare’e Partidu FRETILIN maski manan iha eleisaun parlamentar maibe la
konsege no laiha forsa forma governu.
“Hau dehan xefi estadu planea duni atu
iha eleisaun antisipada, ida ne’e ita hare’e hosi statement PR LU-Olo
nia dala hirak, inklui iha PN katak governu ne’e risku. Hatene risku
ona, tamba sa nia la bolu partidu segundu mais votadu atu forma governu.
Iha artigu 106 klaru ona katak governu forma hosi partidu mais votadu
ou maioria parlamentar, agora ne’e hare’e tok FRETILIN ho PD iha deit
30, no opozisaun iha 35, lojika ne’e iha ne’ebe. Tamba governu agora
forma ona, entaun laiha opsaun seluk, wainhira governu monu, tenki halo
duni eleisaun antisipada,” dehan eis Segundu Komandante Kompanha Apoiu
de Combate do Primeira Batalhão F-FDTL ne’e.
Hare’e ba governu ne’ebe risku, nia mos
fiar katak, esistensia VII Governu Konstitusional ne’ebe lidera hosi
Primeriu Ministru Mari Alkatiri sei monu antes mandatu remata.
Ho razaun sira nebe temi iha leten,
Melio dehan, “Hau fo somasi ba prezidente da republika atu permeiru hare
fila fali kona ba decreto presidente No 59 kona ba nomeisaun PM ho fo
pose ba Membro governo setimo Givorno RDTL. Segundu, tuir artigu 86,
alinea 1d, halo konvokasaun ekstrardinaria parlamentu nasional nian,
razaun bo’ot kona ba interese nasional sobre formasaun fo governo
relasiona ho prosesu ne’ebe partidu mais votado alias partidu FRETILIN
ho nia Koligasaun Partido PD nia relatorio konkordansia ba estabilidade
governasaun minoritariu nia razaun hodi nune’e Povu Timor Leste tomak
esclarisidu kumpriendu atu nune’e labele tau duvidas, hanoin barak iha
povu nia ulun kona ba instituisaun hanesan governo nia mandatu”.
Antes ne’e iha nia deskursu ba posse PM
Mari Alkatiri ho nia membru governu, PR Lu-Olo esplika katak posse ba
membru governu tuir konstituisaun.
Tamba ne’e nu’udar xefi estadu nia senti haksolok bele fo posse ba governante foun ba VII Governu Konstitusional.
“Nu’udar prezidenti hau haksolok tebes
ba hau nia an rasik, tanba fo posse ba governu foun tuir duni nia regra
konatituisaun RDTL nian no kontribui ba eatabilidade no funsionamentu
normal instituisaun sira nian,” dehan PR Lu-Olo iha nia diskursu iha
seremonia posse ba VII Governu Konstitusional iha Palacio Nobre Lahane
Dili, Sexta (15/09/2017).
*thetimor-news.com
No comments:
Post a Comment